تشریح بیماری: سندروم رت یک بیماری مغزی است که منحصرآ در دخترها اتفاق می افتد. شایع ترین نوع این بیماری به عنوان سندروم رت کلاسیک شناخته می شود. تا حدود ۶ تا ۱۸ ماه بعد از تولد، دختران مبتلا به سندروم رت کلاسیک زندگی به ظاهر نرمالی را سپری می نمایند ولی بعد از آن مشکلات شدیدی در حرف زدن، ارتباطات، یادگیری، تعادل در حرکات اعضاء و سایر فعالیت های مغزی آنها بروز می کند. در اوایل دوران کودکی بیماران استفاده هدف دار از دستانشان را از دست می دهند و شروع به حرکات تکراری مثل به هم مالیدن دستها، کف زدن یا حالت شستن دستها می کنند. آنها کندتر از کودکان دیگر رشد می کنند و اغلب اندازه دور سر آنها کوچکتر است (میکروسفالی). علائم و نشانه های دیگری که ممکن است در فرد مبتلا ظاهر شوند عبارتند از: مشکلات تنفسی، ریزش آب دهان، حرکات غیر معمول کره چشم، سردی دستها و پاها، بیقراری، مشکلات خواب، تشنج و انحناء ستون فقرات (اسکولیوز).
محققان انواع متفاوتی از سندروم رت را معرفی کرده اند که ممکن است خفیف تر یا شدیدتر از نوع کلاسیک باشند. سندروم رت بخشی از یک طیف بیماریها با علت ژنتیکی یکسان هستند . بیماریهای دیگر در این طیف شامل سندروم PPM-X، سندروم مضاعف شدگی MECP2 و انسفالوپاتی شدید مادرزادی وابسته به MECP2 می باشند. این بیماریها افراد مذکر را مبتلا می کنند.
میزان شیوع این بیماری حدود یک در هر ۹ هزار تا یک در هر ۱۰ هزار دختر می باشد.
علت بیماری: موتاسیون در ژن MECP2 تقریبآ مسئول تمامی موارد سندروم رت کلاسیک و برخی از واریانت های بیماری می باشد. این ژن پروتئینی به نام MeCP2 را می سازد که برای عمکرد نرمال مغز حیاتی است. اگرچه نقش دقیق آن روشن نیست ولی احتمال داده می شود در حقظ ارتباط (سیناپس) بین سلولهای عصبی (نورونها) نقش داشته باشد. همچنین ممکن است برای عملکرد درست سایر انوع سلولهای مغزی نیز مورد نیاز باشد.
پروتئین MeCP2 به نظر می رسد به تنظیم فعالیت ژنها در سلولهای مغزی کمک می کند. این پروتئین همچنین تولید انواع متفاوتی از پروتئین های خاص را در مغز کنترل می کند. موتاسیون در ژن MECP2 یا موجب تغییر در ساختار پروتئین MeCP2 و یا موجب کاهش میزان تولید آن می شود، که موجب اختلال در عملکرد طبیعی نورونها یا سایر سلولهای مغزی می شود. مطالعات نشان می دهد که تغییر در پروتئین MeCP2 فعالیت نورونهای خاصی را کاهش می دهد و موجب ناکارائی در توانایی آنها در ایجاد ارتباط با یکدیگر شود. مشخص نیست که چگونه این تغییرات به علائم خاص سندروم رت می شود.
برخی بیماریها با علائم مشابه به علائم سندروم رت مورد شناسایی قرار گرفته اند که در نتیجه جهش در ژنهای دیگری بوجود می آیند. این بیماریها از جمله سندروم FOXG1 و بیماری نقص در CDKL5 قبلآ به عنوان واریانت های سندروم رت شناخته می شدند ولی پزشکان و محققان تفاوت های مهمی بین آنها پیدا کرده اند که سبب شده است آنها به عنوان بیماری های جداگانه ای تلقی شوند.
الگوی وراثتی بیماری: ژن تعیین کننده بیماری برروی کروموزوم X قرار دارد و از توارث وابسته به X غالب پیروی می کند. بیش از ۹۹ در صد موارد نتیجه یک موتاسیون جدید است و سابقه قبلی فامیلی وجود ندارد.
تشخیص و پیشگیری
در صورتی که تمام یا برخی از علائم بیماری که در بالا به آنها اشاره شد در فرزند دختر یک زوج مشاهده شود، انجام موارد زیر حد اقل ۴ تا ۶ ماه پیش از اقدام به بارداری، برای پیشگیری از وقوع مجدد بیماری ضروری خواهد بود :
-
مراجعه به مرکز ژنتیک پزشکی برای تشخیص بیماری و تطبیق نحوه انتقال آن در فامیل با الگوی وراثتی بیماری.
-
تشخیص نوع جهش در ژن مسئول بیماری به یکی از روش های مولکولی در فرد مبتلای فامیل.
-
تعیین وضعیت والدین از حیث ناقل بودن یا نبودن برای جهش تشخیص داده شده در فرد مبتلا.
-
درصورتی که یکی از والدین ناقل ژن جهش یافته بیماری تشخیص داده شود احتمال وقوع بیماری در هر فرزند او در هر بارداری ۵۰ درصد خواهد بود. در این صورت تشخیص پیش از تولد در هر بارداری ضرورت خواهد داشت. با توجه به اینکه بیماری به صورت وابسته به جنس غالب به ارث می رسد انتقال فقط یک نسخه از ژن جهش یافته به فرزندان کافی است که او را مبتلا نماید.
-
مراجعه برای نمونه گیری برای تشخیص پیش از تولد. از دو نوع نمونه برای تشخیص پیش از تولد استفاده می شود:
-
نمونه CVS (پرزهای جفتی) که در هفته ۱۲ بارداری انجام می گیرد.
-
نمونه مایع آمنیوتیک که در هفته ۱۵ به بعد انجام می گیرد.
-
-
در صورتی که بیمار به انواعی عیر از نوع کلاسیک سندروم مبتلا تشخیص داده شود روش تشخیص و پیشگیری حسب مورد در حین مشاوره ژنتیک به همراهان بیمار توضیح داده خواهد شد.
